Στη σημερινή ιατροκρατεία είναι απολύτως απαραίτητο να μάθουμε να εξετάζουμε κριτικά την επιστημονική έρευνα. Ειδικοί δεν είμαστε, αλλά υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που θα ξεκαθαρίσουν το τοπίο των αναρίθμητων ερευνών.
Ένα από τα βασικά ζητήματα που προκύπτει αυτή τη στιγμή είναι ότι η έρευνα έχει προχωρήσει σε τέτοιο επίπεδο που μπορείς να βρεις μια μελέτη να επιβεβαιώνει το οποιοδήποτε επιχείρημα. Το οποιοδήποτε. Υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν τα γαλακτοκομικά και άλλες που αποκαλύπτουν πως είναι πολύ επικίνδυνα. Υπάρχουν ακόμα έρευνες υπέρ του καπνίσματος! Τα επιστημονικά journals έχουν γεμίσει με άχρηστες και αντικρουόμενες πληροφορίες. Υπάρχει όμως ένα μικρό ποσοστό ερευνών που είναι πραγματικά πολύτιμες.
Πώς προσεγγίζει όμως κανείς αυτόν τον “επιστημονικό πλουραλισμό”;
Μιλάτε Αγγλικά;
Γιατί αν δεν μιλάτε, υπάρχει πρόβλημα. Γενικώς η γνώση της αγγλικής είναι απολύτως απαραίτητη για οποιοδήποτε θέμα μας απασχολεί. Αγροτικά λιπάσματα, εμβόλια κλπ. Όλη η πληροφορία είναι πια προσβάσιμη, αλλά σε άλλη γλώσσα. Η αδυναμία κατανόησης της γλώσσας αυτής, αφήνει τον άνθρωπο σχεδόν αναλφάβητο στο σημείο που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή. Δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζεις ορολογία (μπορείς να αναζητήσεις μεμονωμένες λέξεις), αλλά να έχεις την άνεση της αναζήτησης και κατανόησης του υλικού.
Συγγραφείς
Αρχικά, ένα πρώτο ξεκαθάρισμα μπορεί να γίνει ελέγχοντας ποιός έχει γράψει την έρευνα. Βοηθάει ίσως να δει κανείς που εργάζεται ο ερευνητής, ακόμα και που έχει σπουδάσει. Το σημαντικότερο όμως είναι να δει τι άλλα άρθρα έχει δημοσιεύσει. Αν για παράδειγμα κάποιος επιστήμονας έχει δημοσιεύσει 3 άρθρα συνολικά και όλα υπέρ της κατανάλωσης γαλακτοκομικών… κάπως ύποπτος.
Follow the money
Έτσι λενε οι Αμερικάνοι οτι φτάνεις στην αλήθεια. Από που έρχεται λοιπόν η χρηματοδότηση; Αυτή είναι η σημαντικότερη ερώτηση που μπορεί να κάνει κανείς σε σχέση με την εγκυρότητα μιας έρευνας. Οι ανωτέρω μελέτες υπέρ του καπνίσματος, προφανώς χρηματοδοτήθηκαν από την καπνοβιομηχανία. Τα σκάνδαλα και οι ιστορίες με την επιστημονική χρηματοδότηση είναι επικών διαστάσεων, αλλά αυτή είναι μια άλλη συζήτηση. Το μόνο που θα πρέπει να έχεις υπόψιν είναι ότι πολλές φορές η χρηματοδότηση μοιάζει να είναι από ανεξάρτητο φορέα, αλλά αν ψάξεις καλύτερα ο φορέας αυτός οδηγεί και πάλι σε συγκεκριμένα συμφέροντα.
Ο παράγων αυτός, ξεκαθαρίζει πάρα πολλές έρευνες από το τραπέζι, καθώς οι περισσότερες δεν έχουν ανεξάρτητη χρηματοδότηση. Τις περισσότερες φορές τα μεγάλα κεφάλαια χρηματοδοτούν μια έρευνα με έναν συγκεκριμένο στόχο και συγκεκριμένα ερωτήματα που παίρνουν συγκεκριμένες απαντήσεις (πχ την απόδειξη οτι το κρέας είναι η καλύτερη πηγή πρωτεϊνών).
Συσχετισμοί
Συχνά στην έρευνα γίνεται ένα λογικό άλμα. Επειδή δεν κατανοούμε πλήρως τίποτα, ούτε το σώμα, ούτε τον κόσμο, ούτε τα λιγότερο απτά στοιχεία της ζωής και της κτίσης, γεμίζουμε τα κενά με μια λογική που πολλές φορές δεν στέκει.
Δύο στοιχεία μπορεί να συσχετίζονται, χωρίς όμως το ένα να προκαλείται και να προκύπτει από το άλλο. Για παράδειγμα: στις χώρες που οι γυναίκες οδηγούν, εμφανίζονται υψηλότερα ποσοστά καρκίνου του μαστού. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να οδηγούν, αλλά ότι κάτι στο σύγχρονο, δυτικό, ή “ανεπτυγμένο” τρόπο ζωής, βλάπτει τις γυναίκες αυτές. Αυτό είναι ένα πολύ χοντρό παράδειγμα. Λεπτότερα και σχεδόν αδιόρατα τέτοια άλματα γίνονται συνεχώς στην έρευνα για να καλύψουν την αδυναμία κατανόησης. Δύο άνθρωποι έχουν λοίμωξη του αναπνευστικού. Και οι δυο φαίνονται θετικοί σε έναν συγκεκριμένο ιό. Πώς ξέρουμε ότι ο ιός προκάλεσε την ασθένεια; Δεν το ξέρουμε.
Σύγκριση
Αφού ξεκαθαρίσει το τοπίο της αναζήτησής σου, κοίτα τι έχει μείνει στο τραπέζι. Δεν δείχνουν όλες οι έρευνες προς την ίδια κατεύθυνση. Στο παράδειγμα των γαλακτοκομικών το σύνολο της έρευνας φαίνεται να κρατάει επιφυλακτικότατη στάση. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες μελέτες που ισχυρίζονται ότι τα γαλακτοκομικά σε βοηθούν να αδυνατίσεις. Όλες γραμμένες από τον ίδιο άνθρωπο. Όλες χρηματοδοτούμενες από τη γαλακτοβιομηχανία. Η αναζήτηση δεν θα πρέπει να στηρίζεται σε μεμονωμένες έρευνες, αλλά σε στοιχεία. Τα στοιχεία προκύπτουν από μια -όσο το δυνατόν πιο- ολοκληρωμένη εικόνα.
Προφανώς και υπάρχουν ακόμα πιο εξειδικευμένα κριτήρια εκτίμησης και ανάλυσης της έρευνας, αλλά δεν απευθύνονται στον μέσο αναγνώστη. Νομίζω ότι τα παραπάνω είναι μια καλή αρχή.
